Bezoek van Young Insurance aan de Letselschadekamers van de Rechtbank en het Gerechtshof Den Haag – Rb. en Hof Den Haag

Vanaf 2005 bestaat binnen team civiel van de Rechtbank Den Haag een cluster, dat zich bezighoudt met de behandeling van gecompliceerde letselschadezaken, de “Letselschadekamer”. Het tienjarig bestaan van de Letselschadekamer gaf aanleiding om de totstandkoming, het functioneren en natuurlijk ook de toekomst van de Letselschadekamer te evalueren². Tijdens de bijeenkomst hebben de deelnemers kennis gemaakt met mr. S.J. Hoekstra-van Vliet van de rechtbank en mr. I.M. Davids van het gerechtshof. Mr. Hoekstra-van Vliet en mr. Davids hebben speciaal voor Young Insurance met veel enthousiasme een zeer boeiende presentatie gegeven over het procederen in letselschadezaken in Den Haag. Deze bijdrage betreft een verslag van de presentatie. De verschillende onderdelen, zoals de totstandkoming van de Letselschadekamer, de werkwijze en de behandeling ter zitting, zullen hieronder apart worden belicht.

Het ontstaan van de Letselschadekamer

Voordat in 2005 werd begonnen met de nieuwe aanpak van letselschadezaken waren er bij de rechtbank Den Haag veel zeer lang durende letselschadezaken in behandeling. Sommige zaken liepen meer dan tien jaar. Dit kwam voornamelijk doordat veelal slechts schriftelijk werd geprocedeerd, met vele tussenbeslissingen tot gevolg, over alle verschillende aspecten van de zaak, zoals bijvoorbeeld de aansprakelijkheid, het causaal verband en de omvang van de schade, en benodigde expertises. Na elke tussenbeslissing volgde een schriftelijke ronde; dit vertraagde de procedure enorm. Deze situatie leidde tot het idee om gecompliceerde en/of langdurige letselschadezaken ‘meervoudig’ te behandelen (dus in een meervoudige kamer bestaande uit drie rechters) door rechters die zich hebben gespecialiseerd in de behandeling van letselschadezaken. De Letselschadekamer was geboren. De insteek daarbij was te proberen met een actieve houding van de rechters deze gecompliceerde en langdurige procedures eerder tot een eind te brengen hetzij door een regeling, hetzij door een eindvonnis. Zowel van de zijde van de slachtoffers als van de verzekeraars zijn er, na aanvankelijke aarzelingen, over het algemeen positieve reacties ontvangen op de nieuwe werkwijze. De werkwijze heeft zich de afgelopen jaren verder ontwikkeld. In 2007 is men ook bij het gerechtshof gestart met het meervoudig compareren in gecompliceerde letselschadezaken.

Welke letselschadezaken worden behandeld door de Letselschadekamers?

De vraag of een letselschadezaak bij de rechtbank meervoudig (ergo door de letselschadekamer) wordt behandeld hangt onder meer af van de zwaarte van de zaak, de complexiteit, de mate van escalatie van het geschil tussen partijen en de beschikbare mankracht bij de rechtbank. Zaken die bij de rechtbank binnenkomen worden naar zwaarte onderverdeeld in de categorieën A tot en met D. Over het algemeen worden alleen de zware D-zaken meervoudig behandeld. Voor het hof gelden vergelijkbare selectiecriteria. Indien een zaak bij de rechtbank reeds meervoudig is gecompareerd, zal dit niet per se ook het geval zijn bij het gerechtshof. Dit kan anders zijn als partijen daar zelf om vragen, er toch meer regie nodig is of wanneer het gaat om een tussentijds hoger beroep. Deze verdeling wil niet zeggen dat zaken, die bij de rechtbank enkelvoudig worden behandeld, zomaar bij een willekeurige rechter terechtkomen. Ook dan wordt de zaak, uitzonderingen daargelaten, toegewezen aan een in letselschade gespecialiseerde rechter. De nodige kennis is in beginsel aanwezig en deze kennis wordt opgedaan doordat rechters deel uitmaken van gespecialiseerde clusters. Binnen die clusters wordt overleg gepleegd en wordt er voor gezorgd dat de kennis op peil blijft. Nadat de zaak is ondergebracht bij de Letselschadekamer begint de voorbereiding. Anders dan bij de rechtbank is het bij het hof gebruikelijk dat een juridisch medewerker al een chronologisch overzicht van de zaak heeft gemaakt. Toch hebben alle drie de rechters die deel uitmaken van de meervoudige letselschadekamer zowel bij de rechtbank als bij het hof steeds het volledige dossier gelezen. Wel worden de werkzaamheden ter zitting vaak onderling verdeeld. Eén rechter voert bijvoorbeeld het gesprek met het slachtoffer – daar wordt een zitting altijd mee aangevangen – en een andere rechter leidt bijvoorbeeld het debat over de omvang van de schade.

Hoe verhoudt de werkwijze van de Letselschadekamer zich tot deelgeschillenprocedures en tot kantonzaken?

In 2010 ontstond de mogelijkheid voor partijen om zaken bij de rechtbank aan te brengen als deelgeschil. Het is de Letselschadekamer opgevallen dat belangenbehartigers uitvoerig hebben afgetast welke kwesties wel en welke niet voor behandeling als deelgeschil in aanmerking komen. Ook worden soms zaken ten onrechte als deelgeschil gepresenteerd. Door een deelnemer uit het publiek werd hierover opgemerkt dat door een deelgeschil aan te kondigen, de zaak soms op een andere afdeling komt te liggen of een advocaat wordt ingeschakeld, waardoor er soms toch ineens de gewenste beweging in een zaak komt. In de jaren 2012, 2013 en 2014 werden per jaar bij de rechtbank gemiddeld zeventien complexe letselschadezaken behandeld door de Letselschadekamer (meervoudig). In diezelfde periode vonden er jaarlijks gemiddeld ruim 40 deelgeschillen plaats. Voor deelgeschillen wordt, gelet op die hoeveelheid, geen meervoudige kamer ingezet. Daarvoor is simpelweg geen capaciteit. Wel is het zo dat ook deelgeschillen worden toegewezen aan een in letselschade gespecialiseerde rechter. De deelgeschillenrechter zal zo nodig ook in kantonzaken kunnen optreden. Dat is praktisch omdat ook door de kantonrechter gecompliceerde letselschadezaken worden behandeld, die kennis van letsel vereisen. Denk bijvoorbeeld aan de werkgeversaansprakelijkheid voor arbeidsongevallen, waarbij de kantonrechter vanwege het arbeidsrechtelijke aspect uitsluitend bevoegd is. Andersom werkt de betrokkenheid van de kantonrechter in een meervoudige letselschadebehandeling in een bodemprocedure eveneens positief: als een kantonrechter deel uitmaakt van de combinatie kan hij zijn kennis op het gebied van arbeidsrecht inzetten. Overigens kunnen partijen, indien gewenst, tijdens een procedure bij de kantonrechter gerust vragen of er een gespecialiseerde letselschaderechter op de zaak zit en hier in het ontkennende geval om verzoeken. Geregeld wordt een zaak aangebracht als deelgeschil, terwijl uit de stukken blijkt dat partijen eigenlijk over alles nog in geschil zijn. Indien in dat geval zou worden geoordeeld dat de zaak zich niet leent voor behandeling als deelgeschil, zal die zaak waarschijnlijk toch weer bij de rechtbank terugkomen, maar dan als bodemzaak. Daarom wordt partijen in voorkomend geval geadviseerd de zaak meteen opnieuw in te dienen, maar dan als bodemzaak, zodat die meervoudig door de Letselschadekamer kan worden behandeld, zonder dat veel tijd verloren gaat aan procedurele omleidingen.

Hoe behandelt de Letselschadekamer een zaak tijdens de zitting?

De werkwijze van de Letselschadekamers van rechtbank en hof kenmerkt zich door de actieve rol van de rechters bij het verzamelen van de feiten, de directe benadering van partijen, de efficiëntie en oplossingsgerichtheid. Bij de rechtbank wordt zes weken vóór de zitting een standaardformulier verstuurd waarmee stukken worden opgevraagd. Aan de belangenbehartiger van het slachtoffer wordt bijvoorbeeld gevraagd om de WIA-gegevens, terwijl aan de verzekeraar bijvoorbeeld wordt gevraagd een medewerker van de verzekeraar mee te nemen die ook daadwerkelijk het dossier behandelt en derhalve kennis heeft van de zaak. Dit heeft de voorkeur boven een bij de verzekeraar werkzame jurist die niet (ook) op de hoogte is van het dossier zelf. Soms wordt er ook correspondentie opgevraagd. Als iedereen er is en alle feiten op tafel liggen, wordt ter zitting de zaak integraal besproken. Het aftasten van de mogelijkheden van een schikking is, indien dat haalbaar en gewenst is, een belangrijke doelstelling tijdens de zitting. De ervaring is dat een voorlopig oordeel tijdens een zitting veelal bijdraagt aan een mogelijke oplossing van het geschil. Een voorlopig oordeel wordt tijdens de zitting zo mogelijk dan ook op hoofdlijnen gegeven. Daartoe zal tijdens de zitting soms op onderdelen al een knoop worden doorgehakt, met als doel het faciliteren van het gesprek tussen partijen. De rechters letten er daarbij goed op dat de balans tussen partijen in evenwicht blijft. Dat is heel belangrijk tijdens de zitting, te meer daar er niet alleen zakelijke belangen in het spel zijn maar ook emotionele. Dat laatste geldt in ieder geval voor de benadeelde, maar geregeld ook voor de aangesproken partij, bijvoorbeeld in het geval van een arts, aan wie een beroepsfout wordt verweten. De Letselschadekamer evalueert de zitting ook altijd achteraf, ‘naraadkameren’ wordt dat genoemd³: wat ging er goed en wat ging er minder goed. De werkwijze wordt daar dan zo nodig op aangepast. Zo blijft de Letselschadekamer ook kritisch naar zichzelf kijken en ontwikkelt zij zich steeds verder.

Wie moet er mee naar de zitting en wie niet?

De benadeelde en de schadebehandelaar bij de verzekeraar dienen (indien mogelijk) altijd bij de zitting aanwezig te zijn. In medische aansprakelijkheidszaken heeft de rechtbank het liefst ook de arts aanwezig die de gestelde medische fout zou hebben gemaakt. Die arts kan tijdens de zitting een toelichting geven op de situatie, bijvoorbeeld door uit te leggen hoe het in zijn ogen medisch is verlopen. Gebleken is dat met een goede uitleg in een enkel geval het geschil geheel is opgelost. Het naar de zitting meenemen van een deskundige mag, maar dat biedt geen garantie dat hij ook daadwerkelijk zal worden gehoord. In het kader van de zittingsbalans is het niet verstandig dat door de verzekeraar veel mensen worden meegenomen zonder goede vooraankondiging. Dat kan de zittingsbalans verstoren en op de benadeelde een negatief effect hebben en daarmee mogelijk op gevoelsmatige gronden het bereiken van een oplossing in de weg staan. Vooroverleg met de wederpartij zou dit probleem kunnen oplossen. In elk geval stelt de rechtbank er prijs op van tevoren op de hoogte te worden gesteld ingeval er extra personen door partijen zullen worden meegebracht.

Waar dienen advocaten zich bewust van te zijn als zij procederen bij de Letselschadekamer?

De Letselschadekamer heeft een duidelijke boodschap: wat advocaten van de Letselschadekamer verwachten, verwacht de Letselschadekamer ook van advocaten, namelijk een grondige kennis van het dossier, deskundigheid op het gebied van letselschade, een efficiënte en oplossingsgerichte aanpak en het in haar waarde laten van de wederpartij en de rechters. 80 tot 90% van de zaken bij de rechtbank die worden behandeld door de Letselschadekamer wordt uiteindelijk geschikt. Als de feiten compleet zijn, kunnen alle aspecten van de zaak tijdens de zitting behandeld worden. Er kan dan sneller een schikking worden getroffen, bijvoorbeeld over de uitgangspunten voor een rekenkundige expertise. Daarom is het van groot belang dat het dossier compleet is. De Letselschadekamer speelt hier indien nodig (ook al voorafgaand aan de zitting) een actieve rol in. Met betrekking tot bijvoorbeeld causaliteitsdiscussies, merkt de Letselschadekamer op dat zij het in het geding brengen van medische stukken erg waardeert. De rechtbank wil indien van belang ook graag de huisartsenkaart zien. Na het ontvangen van de huisartsenkaart kan vaak een onnodige discussie tussen partijen worden afgekapt. Dit kan zeker in het voordeel zijn van het slachtoffer als uit de huisartsenkaart bijvoorbeeld glashelder blijkt dat er geen relevante pre-existente klachten zijn. Hoe harder het slachtoffer echter roept dat hij de huisartsenkaart niet wil verstrekken, hoe harder de verzekeraar zegt dat hij die wil zien, omdat die meent dat relevante informatie wordt achtergehouden. De rechtbank wenst ook graag de WIA gegevens en eventuele UWV-rapporten te ontvangen, alsook rapporten van arbeidsdeskundigen en recente keuringsgegevens. Het verstrekken van deze informatie kost de benadeelde niet veel geld omdat die informatie al voor handen is. De Letselschadekamers proberen bij voorkeur voorafgaand aan of tijdens de zitting ook het financiële belang van de zaak boven water te krijgen. Het gebeurt nog geregeld dat er lang uitsluitend over aansprakelijkheid wordt getwist, terwijl de schadeomvang over het hoofd wordt gezien. Dit leidt tot lange en dure procedures, terwijl de zaak soms al lang geregeld had kunnen worden als eerder duidelijk was geworden wat het belang van de zaak was. Probleem is dat partijen soms een onvolledig dossier aanleveren. Er bestaan bij partijen wel eens misvattingen over procedurele aspecten. Vaak wordt bijvoorbeeld door belangenbehartigers verzocht om verwijzing naar de schadestaatprocedure, veelal vanwege de hoogte van het griffierecht. Art. 612 Rv biedt de rechtbank echter de mogelijkheid de schade in dezelfde procedure te begroten, waardoor ook de schadestukken van belang zijn. Partijen blijken ook wel te denken dat, als zij daarom verzoeken, zonder meer in de procedure een deskundigenbericht wordt gelast. Dat is onjuist; het gerecht benoemt een deskundige alleen als dat voor de beslissing noodzakelijk wordt geacht. Als een deskundigenbericht noodzakelijk is en partijen het daarmee eens zijn, kan de expertise ook gezamenlijk buitengerechtelijk worden geregeld; dat levert over het algemeen forse tijdwinst op. Soms worden procedurele opties juist onbenut gelaten. Het valt de Letselschadekamer op dat er weinig gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid na een deskundigenbericht te vragen om een (nieuwe) mondelinge behandeling ter zitting. Ook wordt weinig gebruik gemaakt van de mogelijkheid de deskundigen mee te nemen naar een zitting, terwijl dit verhelderend kan werken en een regeling daarmee binnen bereik kan komen. De Letselschadekamer wijst er op dat in het algemeen weinig advocaten gebruik maken van het recht om iets te vragen of iets voor te stellen aan het gerecht als dat net afwijkt van de gebruikelijke gang van zaken. Te denken valt aan genoemde comparitie na een deskundigenbericht, maar het kan ook gaan om een comparitie na aanbrengen (in hoger beroep⁾4. Zoals gezegd, wordt de balans tussen partijen tijdens de zitting in de gaten gehouden. Een en ander wordt ook tijdens de schorsing besproken door de rechters. Soms wordt dat aspect ook benoemd tijdens de zitting in een poging de balans weer in evenwicht te brengen. Een verstoring van de balans kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door de wijze waarop van de kant van de verzekeraar een standpunt naar voren wordt gebracht; de toonzetting kan dan leiden tot irritaties. De rechtbank wijst er in zo’n geval op dat gezegd moet worden waar het op staat, maar dat de wederpartij wel in zijn waarde moet worden gelaten. Het kan ook zijn dat de benadeelde zich verzet tegen kritische vragen; het is dan aan diens advocaat en de rechters uit te leggen dat kritische vragen er nu eenmaal bij horen.

Tot slot

Voor de ruim vijfentwintig deelnemers –verzekeraars, schaderegelaars, advocaten en belangenbehartigers van slachtoffers – bood deze bijeenkomst een uitgelezen kans een kijkje te nemen achter de schermen van de rechterlijke macht en de Letselschadekamers in het bijzonder. De presentatie is door de deelnemers zeer goed ontvangen. Heel veel dank gaat uit naar mr. S.J. Hoekstra-van Vliet en mr. I.M. Davids voor het interessante verhaal en de bereidheid dit verhaal te delen met de leden van Young Insurance. 

1 Door en voor Young Insurance-leden worden regelmatig bijeenkomsten georganiseerd. Deze bijeenkomsten hebben (naast het sociale aspect) vaak ook een informatief of sportief karakter en worden geregeld afgesloten met een borrel. Vaak staat tijdens het informatieve gedeelte een onderwerp binnen de verzekeringsbranche centraal. Zie ook de website van Young Insurance (www.younginsurance.nl) voor meer informatie.

2 Zie ook Joep Wolfhagen & Wouter de Zanger, ‘De Letselschadekamer: van de lijdelijke rechter naar een leidende rechter’, Ars Aequi oktober 2010 en Juke Willink, Isabel Davids en Julia Mendlik, ‘De Haagse letselschadepraktijk’, Trema 2010, 9. In deze artikelen werd de totstandkoming van de Letselschadekamer besproken en het functioneren geëvalueerd met rechters die daarbij waren betrokken.

3 Verwijzend naar de als werkwoord gehanteerde term ‘raadkameren’, waarmee de zaak inhoudelijk wordt besproken en waarin de rechters samen het juridische oordeel in de steigers zetten.

4 Een comparitie na aanbrengen is een mondelinge behandeling van de zaak ter zitting nog voordat er door partijen inhoudelijke stukken zijn ingediend.