PIV-Bulletin 2012-1, ”Ongelogen”

Van de redactie …

”Ongelogen”

Met de start van het nieuwe jaar zullen weer de nodige goede voornemens gemaakt zijn. Een goed voornemen kan zijn om in 2012 niet te zullen liegen. Maar wanneer is iets eigenlijk gelogen? Het ontlokt een glimlach dat juist een advocaat hiervoor recentelijk een ‘Liegladder’ heeft bedacht. Mr. H.J. van der Velden schreef een boekje vol anekdotes over leugens in verschillende gradaties. Het verschilt immers van mens tot mens wat als acceptabele reden om te liegen wordt beschouwd.

Al lezend in de Liegladder herinnerde ik mij een lezing van prof. mr. C.J.M. Klaassen van de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij verwonderde zich er over, dat in de personenschaderegeling zo vaak zwart tegenover wit wordt geplaatst. De toehoorders werden aangespoord om – teneinde tot een gezamenlijke oplossing te komen – eens wat meer in het grijze gebied te gaan speuren. ‘De waarheid’ zal zich de ene keer in een lichtere, een andere keer in een wat donkerder grijstint tonen.

Ook de Liegladder heeft gradaties van licht naar donker grijs. Van onwaarheid spreken zonder het te weten, via dingen weglaten om zo goed mogelijk voor de dag te komen, naar dingen proberen goed te praten. Zo klauter je naar trede zeven: de keiharde leugen, die louter om eigen gewin wordt gemaakt. Een aardig bedenksel, die Liegladder, door mr. Van der Velde neergezet vanuit het besef dat we in een maatschappij leven waarbinnen we elkaar moeten kunnen vertrouwen, maar waarin je jezelf ervan bewust moet zijn dat mensen kunnen liegen. De kunst is iemands beweegreden achter een grotere of kleinere leugen boven water te krijgen.

De op 21 december 2011 gestaakte bekerwedstrijd Ajax-AZ leverde ook mooie voorbeelden van de nuances binnen de leugen. Zo trok de advocaat van hooligan Wesley van W. aanvankelijk in twijfel of zijn cliënt AZ-keeper Esteban überhaupt wel een trap wilde geven. Als advocaat leg je de waarheid op een voor je cliënt zo positief mogelijke manier uit, zo leert de Liegladder ons al. Zelfs wanneer alle beelden en getuigenverklaringen wijzen op een gerichte actie tegen de keeper. De keeper die vervolgens conform een strikte uitleg van de spelregels ook nog eens de rode kaart kreeg. AZ stapte na het incident van het veld. Dat had ze de wedstrijd kunnen kosten. AD-columnist Sjoerd Mossou analyseerde scherp dat AZ juridisch gezien een buitengewoon handige zet deed, door als (enige) reden voor het opstappen te geven, dat de spelers zich niet meer veilig voelden. “De suggestie dat AZ bovenal het veld afliep uit woede over de rode kaart voor Esteban, is daarmee automatisch gestoeld op perceptie.”

Zelf kreeg ik ooit in de Efteling niet de kans om te liegen. We waren op pad met een voetbalteam van net twaalfjarige jongens en sloten de dag af met het legendarische sprookjesbuffet. Vanaf 12 jaar was het buffet tien euro duurder. Toen de ober de leeftijdsvraag stelde, riep een van de -spelertjes apentrots: “wij zijn al twaalf meneer!” De ober hield de sprookjessfeer er echter in, door aan de jongens voor te stellen om ten gunste van hun ouders nog één keer net te doen alsof ze elf waren. Die ober toonde ondernemerschap en begreep hoe je tevreden klanten voor het leven kweekt. Een leugen is niet altijd nodig om een voordeel te behalen. Ook eerlijkheid wordt weleens beloond.

In zijn afscheidsrede aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) wees prof. mr. Han Wansink in november 2011 op de algemene wetenschap van het bestaan van ‘modale fraude’. Hij noemde als voorbeeld fraude op reisverzekeringen met zonnebrillen of leren jassen die niet in de bagage zaten. De professor gaf een helder betoog over onder meer de financiële waarborgen die het collectief van verzekerden aan de kwetsbare eenling biedt. Als claimbeoordelaars moeten we sociaal met die kracht en die kwetsbaarheid omgaan. Het gaat er ook om dat je als verzekeringsbranche helder communiceert over dat soort zaken. In een volgend nummer zal een interview met deze gewaardeerde emeritus hoogleraar verschijnen.

Voor wat dit nummer betreft wil ik attenderen op het verslag dat twee studentes maakten van een interessant seminar van de EUR dat jaarlijks onder het voorzitterschap van Wansink plaatsvindt. Een van de aardigheden van dat seminar is de diversiteit van de deelnemers: advocaten en andere belangenbehartigers, medewerkers van verzekeraars, hoogleraren van meerdere universiteiten, maar ook veel studenten die in de master fase van hun rechtenstudie zitten en vertegenwoordigers van de rechterlijke macht, waaronder raadsheren uit de Hoge Raad. Laatstgenoemden geven vanzelfsprekend ‘Het Geheim van de Raadskamer’ niet prijs, maar participeren wel actief in de discussie. Ook door de mogelijkheden die de forumzaal biedt, is dit seminar een uitstekende gelegenheid voor interactie tussen al deze groepen deelnemers. Misschien een goed voornemen voor het seminar in december 2012: van tevoren zorgen voor een aantal goed voorbereide vertegenwoordigers uit al deze geledingen en daarmee anticiperen op nog meer constructieve communicatie over en weer -tussen de deelnemers.