PIV-Bulletin 2016-4 Opleiding tot herstelcoach geeft een stevige basis. Een interview.

De opleiding tot herstelcoach bestaat uit zeven modules. In de eerste wordt een visie op het vak gegeven, waarbij vragen aan de orde komen als wat de rechten, plichten en bevoegdheden van de herstelcoach zijn, welke positie de herstelcoach tegenover een slachtoffer heeft en wat de rol van de herstelcoach in het veld van letselschade en geneeskunde is. Docent van deze module is Francie Peters, directeur van de Bureaus en initiatiefnemer tot de opleiding. In de tweede module gaat het over de competenties van de herstelcoach, zowel de algemene coachingscompetenties als de specifieke herstelcoachingscompetenties. Docent is Ellen Wierda, adviseur klachtenmanagement, mediator, (team)coach en als opleider aan Quasir verbonden. In de derde en vierde module maken de cursisten kennis met een aantal coachingstechnieken, waaronder effectief communiceren, oplossingsgericht coachen, passiecoaching, positieve coaching en andere vaardigheden. De docenten, Remco Oranje en Robert Crommelin, zijn beiden zelfstandig trainer en coach. In de vijfde module geeft Gerrit Hulsbergen, directeur van Het Letselhuis, een overzicht van de belangrijkste wet- en regelgeving en betrokken organisaties in letselschadetrajecten. In de zesde module doceert GZ-psycholoog en mediator George Smits enige psychologische basiskennis, waarna Francie Peters de reeks bijeenkomsten afsluit met een module over rapporteren en communiceren over het plan van aanpak voor herstelcoaching. De opleiding wordt afgesloten met een stage, een of meer door de groep zelf georganiseerde intervisiebijeenkomsten, het schrijven van een persoonlijk reflectieverslag en tot slot een mondeling en schriftelijk examen.

Theorie en praktijk

Ermie van Tiel is gecertificeerd registerarbeidsdeskundige bij VDS Arbeidsdeskundigen regio Zuid-Oost. Zij volgde de opleiding om twee redenen: om zich in haar werk als arbeidsdeskundige te verbeteren en om de dienstverlening van herstelcoach aan het productenpakket van VDS Arbeidsdeskundigen toe te voegen. Ten tijde van het vraaggesprek met haar heeft zij vier cursusbijeenkomsten gehad. Zij laat merken dat ze vooral ook is te spreken over de contacten en de uitwisseling van ervaringen met haar medecursisten. “Herstelcoaching is een vak dat je in de praktijk moet leren”, zo zegt ze. “De theorie in de opleiding is heel fijn – je hebt die kapstok gewoon nodig om als herstelcoach te weten binnen welke kaders je aan het werk bent – maar met elkaar bespreken hoe je dossiers in de praktijk kunt aanvliegen en een of meer middagen meelopen met een herstelcoach is zeker net zo waardevol.” Juist die praktische benadering van het vak mag van Ermie van Tiel in de opleiding nog nadrukkelijker worden ingevuld, “maar dat is niet altijd eenvoudig”, zegt ze, “omdat het bijwonen van gesprekken lastig kan zijn. De problematiek is vaak gevoelig, daar moeten soms geen andere partijen bij zijn, en bovendien zijn er nog niet zo heel veel herstelcoaches echt aan het werk. Een middag meelopen of een stage volgen is daarom niet altijd even gemakkelijk.”

Eerste opdracht

Voor Ermie van Tiel kreeg de praktische invulling van haar opleiding een mooie wending, toen zij door de Bureaus in Houten een eerste opdracht als herstelcoach kreeg. “Het is nog heel pril”, vertelt ze, “ik heb twee gesprekken met de betrokkene gehad en we zitten nu in de fase van het maken van een plan van aanpak. De opdracht is wel bijzonder, omdat het om iemand gaat die al bijna tweeënhalf jaar is uitgevallen, terwijl herstelcoaching juist in de markt wordt gezet als een aanpak waarmee zo vroeg mogelijk moet worden begonnen. Na tweeënhalf jaar uitval is het wel een extra uitdaging om daar iets moois van te maken.” Volgens Ermie van Tiel moet zij ervoor waken in deze opdracht echt als herstelcoach aan de slag te gaan en niet als arbeidsdeskundige. “Want dat is wel een redelijk grote valkuil”, zegt ze. “In de opleiding is het belangrijk dat ik dingen afleer die ik altijd als arbeidsdeskundige heb gedaan. Als arbeidsdeskundige ben ik gewend, en wordt ook van mij verwacht, dat ik een visie heb voor wat betreft de aanpak die voor de betrokkene goed is. Als herstelcoach is dat uit den boze. Het gaat erom dat de betrokkene daar zelf ideeën over heeft en als herstelcoach spiegel je hem of haar daarbij. Dat is juist ook de kracht van het werk als herstelcoach. Ik ben ervan overtuigd dat het de weg is naar succes voor betrokkenen!”

Zelfvertrouwen geven

Ria Besselink is opgeleid als psycholoog en werkte tot oktober 2015 als ICT-manager in de zorg. In een nieuwsbrief die zij beroepsmatig ontving, las zij over de opleiding van herstelcoaches. Zij was onbekend met dat werk, maar had wel ervaring met de coaching van mensen die naar een inloophuis voor kankerpatiënten kwamen. “Een volstrekt andere context”, vertelt ze, “maar de overeenkomst is wel dat je beoogt mensen die door een externe oorzaak de put in draaien en daar zelf niet uitkomen, te stimuleren en zelfvertrouwen te geven zodat ze weer met hun leven verder kunnen.” Ze volgde de eerste uitvoering van de opleiding en deed in februari 2016 met succes examen. Ze vond de docenten en haar medecursisten inspirerend, “en ik vond de opleiding inhoudelijk heel goed”, zegt ze. “Ik heb veel geleerd en ben enthousiast over dit werk geworden. De wereld van personenschade is helemaal nieuw voor mij, maar ik denk dat herstelcoaches daar een heel goede rol in kunnen spelen.” Daarnaar gevraagd noemt ze als verbeterpunten de aansluiting op elkaar van de diverse modules, opdat dezelfde onderwerpen ook hetzelfde worden behandeld, een betere integratie en afstemming van het schriftelijk lesmateriaal en expliciet aandacht in of na de opleiding voor de arbeidsmarkt, “omdat het nog niet zo eenvoudig is om ook echt in die beroepspraktijk te belanden”, zo zegt ze.

Drempel wegnemen

“Het is best lastig om in de praktijk als herstelcoach aan de slag te gaan”, vervolgt Ria Besselink. “Veel verzekeraars hebben er nog onvoldoende vertrouwen in dat herstelcoaching een positieve invloed op het verloop van een schadeafwikkeling heeft. Ik ben er echter van overtuigd dat herstelcoaching voor alle betrokken partijen tot een win-winsituatie kan leiden. Daarom heb ik een verzekeraar en ook het PIV aangeboden om concreet te onderzoeken wat herstelcoaching verzekeraars oplevert qua kosten en tijd met betrekking tot de schadeafhandeling. Zolang die feiten niet bekend zijn, is het lastig om de vertrouwensdrempel die er is, te slechten. Goed onderzoek zou die drempel kunnen wegnemen. Helaas had de verzekeraar op dat moment andere prioriteiten. Het PIV wil eerst inventariseren wat er zou moeten worden onderzocht en wat daar de geëigende middelen voor zijn. De reacties waren dus niet onwelwillend, maar leidden niet tot een concreet resultaat.” Ria Besseling vindt een afwachtende houding van verzekeraars in schril contrast staan tot de motivatie van de opgeleide herstelcoaches. Ze zegt: “Iedereen die deze opleiding volgt, is ontzettend gemotiveerd om ervoor te zorgen dat slachtoffers weer op eigen kracht verder kunnen en hun leven weer waardevol vinden. Als daar in de branche weinig gelegenheid voor is, is dat na de opleiding natuurlijk wel een tegenvaller.”

Omgang met mensen

Monique Waalkens was werkzaam als arts maatschappij en gezondheid in de kinderpsychiatrie, maar vanwege de ontwikkelingen in de GGZ besloot zij enige tijd geleden naar ander werk uit te zien. Een advertentie in het vakblad Medisch Contact bracht haar ertoe zich voor de opleiding tot herstelcoach op te geven. Deze heeft ze inmiddels afgerond, met succes, maar zij is nu niet als herstelcoach aan het werk, maar als keuringsarts en – in opdracht van de Bureaus – als medisch adviseur. Heeft zij de opleiding nu voor niets gevolgd? “Nee, absoluut niet”, zegt ze. “De opleiding heeft mij heel veel gebracht. Het leren coachen heeft toch vooral ook veel met jezelf te maken. Daarom heeft de opleiding mij – in mijn persoonlijke situatie – een enorme ‘boost’ gegeven. Ik vond het geweldig om weer aan de studie te zijn en om in een totaal andere wereld te komen, waar ik helemaal niets van wist.” Volgens Monique Waalkens is veel van de behandelde stof ook in haar huidige werk heel goed toepasbaar. “Het heeft alles met mensen en de omgang met mensen te maken”, zegt ze. “Dat maakt dit werk zo ongelofelijk boeiend. En dankzij de opleiding weet ik nu veel over de letselschadebranche en dat is natuurlijk heel handig. Onder meer heb ik geleerd, dat procedures nogal eens ongelofelijk lang duren en dat dit slachtoffers niet ten goede komt. Als medisch adviseur kijk ik er daarom heel zorgvuldig naar of zaken kunnen worden kortgesloten, zodat processen sneller kunnen verlopen.”

Logisch

Monique Waalkens vindt het lastig aan te geven welke onderdelen van de opleiding zij het meest waardevol vindt. “Het gaat om het geheel”, zegt ze. “De opleiding zit logisch in elkaar – het een volgt helemaal uit het ander. Omdat het voor mij zo’n onbekend terrein was, wist ik aanvankelijk niet hoe ik me alles eigen moest maken, maar dat viel helemaal op z’n plek tijdens mijn stage.” Zij liep stage bij toen nog Korevaar van Dijk, nu Flyct in Capelle aan den IJssel, “en dat was heel plezierig”, vertelt ze. “Ik kreeg een heel goed beeld van hoe alles in de praktijk werkt. Bovendien vond ik het een bedrijf met een enorme servicegerichtheid richting letselschadeslachtoffers. Zelf merkte ik dat ook aan de manier waarop mensen behulpzaam waren en mij wegwijs maakten. Heel gastvrij en open allemaal.” Niet in de laatste plaats is Monique Waalkens over haar medecursisten te spreken. Ze zegt: “Het was een heel leuke en boeiende groep, met heel verschillende mensen uit verschillende disciplines. En het was prettig dat een aantal mensen al als herstelcoach werkte. Wij hingen aan hun lippen, want zij hadden de verhalen en de ervaring!”

Veel geleerd

Een van de cursisten met veel ervaring als herstelcoach was Ellen van den Berg. Zij werkt als arbeidsdeskundige en herstelcoach bij de Bureaus en heeft, sinds begin 2014, al tientallen dossiers als herstelcoach behandeld. Toch vond ook zij de opleiding heel nuttig. “Bijvoorbeeld op het gebied van gesprekstechnieken en communicatie met het slachtoffer heb ik in de opleiding echt heel veel geleerd”, vertelt ze. “Ik heb geleerd hoe je op een andere manier dan als arbeidsdeskundige het gesprek met het slachtoffer aan kunt gaan. Als arbeidsdeskundige ben ik vooral oplossingsgericht bezig, maar als herstelcoach is het de kunst om in het gesprek met het slachtoffer niet bij voorbaat alles al in te gaan vullen. Dat vergt een andere benadering en het vraagt ook iets anders van jezelf. Wat dat betreft geeft de opleiding ook heel veel inzicht in wie je zelf bent, wat je in huis hebt en hoe je dat kunt inzetten. Eigenlijk heb ik alle modules van de opleiding wel als plezierig en leerzaam ervaren, omdat elke docent vanuit telkens een net even andere invalshoek een andere benadering van het vak gaf.”

Zekerder voelen

Ellen van den Berg heeft – begrijpelijkerwijs – haar stage op een wat afwijkende manier ingevuld, omdat zij zelf voor diverse andere cursisten als stagebegeleider is opgetreden en nu nog optreedt. In dat kader nam zij cursisten mee naar haar gesprekken met slachtoffers en liet hen daar feedback op geven, opdat zij zelf er ook iets van zou leren. Daarnaast vulde zij haar eigen stage in door gesprekken met een verzekeraar en een belangenbehartiger aan te gaan en daarin kennis en ervaringen uit te wisselen. Het examen vond zij pittig, wat ook voor anderen zo was, want niet iedereen slaagde ervoor. Is zij nu door de opleiding anders gaan werken? “In zekere zin wel”, zegt ze. “Ik voel me nu steviger in mijn schoenen staan, doordat ik in de opleiding bevestigd heb gekregen dat de manier waarop ik altijd al werkte, zeker niet verkeerd was. Daarnaast heb ik extra ‘tools’ in handen gekregen, waardoor ik me ook zekerder voel in wat ik doe. Dat is heel plezierig, omdat ik in de afgelopen twee jaar veel heb moeten pionieren en heb moeten uitvinden hoe vorm en inhoud aan herstelcoaching te geven. Dat beeld is in ieder geval voor mij nu veel duidelijker geworden.”